Zwierzęta w chrześcijańskiej filozofii i bioetyce
Brusiło, Jerzy. Arka Noego jako teologicznomoralny archetyp zmagań człowieka z przyrodą i zmianami klimatycznymi. Teologia i Moralność, 2016, t.19, 29-46
Hryniewicz, Wacław. Chrześcijaństwo a świat przyrody. Znak. czerwiec 2008, nr 637
Camosy, Charles. For love of animals: Christian ethics, consistent action. Franciscan, 2013
Clark, Stephen R. L. The Moral Status zwierząt. Oxford: Oxford University Press, 1977/1984
Clark, Stephen R. L. The Nature of the Beast. Oxford: Oxford University Press, 1982
Clark, Stephen R. L. How to Think about the Earth. London: Mowbray, 1993
Clark, Stephen R. L. Biology and Christian Ethics. Cambridge: Cambridge University Press, 2000),
Clark, Stephen R. L. The Political Animal: Biology, Ethics, and Politics. London: Routledge, 1999
Clark, Stephen R. L. Animals and their Moral Standing. London: Routledge, 1997
Deane-Drummond , Celia and David Clough ed., Creaturely Theology: On God, Humans and Other Animals. London: SCM, 2009
Deane-Drummond, Celia, Rebecca Artinian-Kaiser and David Clough, ed., Animals as Religious Subjects. London: Bloomsbury/T & T Clark, 2013
Deane-Drummond, Celia. Animal ethics: Where do we go from here?” in Moral Theology for the Twenty-First Century: Essays in Celebration of Kevin Kelly, ed. Bernard Hoose, Julie Clague and Gerard Mannion. London: Continuum, 2008,155-63
Hryniewicz, Wacław. Człowiek pośród stworzeń. W: Nad przepaściami wiary. Znak, 2001, s. 7-26
Kardas, Antoni. Pro-life dla wszystkich.
Kościół i nauka w obliczu ekologicznych wyzwań. Źródła, inspiracje i konteksty encykliki Laudato si’. Red. J. Poznański, S. Jaromi. Akademia Ignatianum/WAM, Kraków 2016.
Linzey, Andrew, Yamamoto, Dorothy. Ed., Animals on the Agenda: Questions About Animals for Theology and Ethics. London, SCM 1998
Midgley, Mary. Beast and Man: The Roots of Human Nature. Ithaca: Cornell University Press,1978
Pinches, Charles R., McDaniel, Jay B. ed. Good News for Animals? Christian Approaches to Animal Wellbeing. Orbis, 1993
Prawa zwierząt według o. prof. Tadeusza Ślipko. (Portal Świeto Stworzenia)
Priebe, Matthew. Zwierzęta, etyka i chrześcijaństwo. Wyd. Znaki Czasu, 2018
Probucka, Dorota. Etyczne potępienie myślistwa. Universitas, 2020
Probucka, Dorota. Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt. Universitas. 2013
Rogowski, Roman. Teoekologia. Offic. Wyd w Misji.2008
Smykowski, Krzysztof. Eksperymenty medyczne z wykorzystaniem zwierząt. Wyd. KUL, Lublin 2017.
Ślipko Tadeusz. Bioetyka. Najważniejsze problemy. Wyd. Petrus, 2009, Kraków
Tadeusz Ślipko. Świat zwierząt w świetle etyki W: Tadeusz Ślipko. Bioetyka - najważniejsze problemy. Wydawnictwo PETRUS 2008
Ślipko, Tadeusz. Prawo zwierząt czy obowiązek człowieka? W Nurcie Franciszkańskim, 2002, 11.
Ślipko Tadeusz. Etyczne motywacje działań ekologicznych, w: „Chrześcijanin a świat stworzeń. „Co dalej czynić w zakresie ekologii?”, Celapo, 1989, Kraków, 4-7.
Ślipko Tadeusz. Etyczne motywacje działań ekologicznych, w: Dutkiewicz P. (red.), „Ochrona środowiska w świetle filozofii wartości, Wyd. UJ, Kraków 1992, 7-13.
Ślipko Tadeusz. Podstawy etyki środowiska naturalnego, „Chrześcijanin w Świecie”, 1985, 139, 56-66.
Ślipko Tadeusz. Sytuacje graniczne w etyce chrześcijańskiej, w: Probucka D, (red.), „Etyka wobec sytuacji granicznych”, Wyd. Impuls, Kraków 2007, 15-20.
Steck, Ch. All God’s Animals: A Catholic Theological Framework for Animal Ethics, 2019, Georgetown University Press
Tillich Paul. Morality and Beyond 1969
Wierzbicki, Alfred M. Why does personalism turn towards animal ethics? Philosophy Study, 2014, 3(31), 232-236
SPIS TREŚCI:
JAN PAWEŁ II – Pokój z Bogiem Stwórcą. Pokój z całym stworzeniem (fragmenty Orędzia na XXIII Światowy Dzień Pokoju, 1 I 1990)
Roger D. SORRELL – Świętego Franciszka kazanie do ptaków. Przezwyciężenie tradycji i nowa postawa wobec stworzenia (tłum. D. Chabrajska)
Małgorzata KOWALEWSKA – Hildegarda z Bingen o człowieku i jego „braciach mniejszych”
Jacek LEJMAN – Filozoficzne źródła naszego stosunku do zwierząt. O aksjologicznym statusie zwierząt i ludzi
Przemysław GUT, Arkadiusz GUT – Argumenty Kartezjusza przeciwko myśleniu zwierząt
Zbigniew WRÓBLEWSKI – Subiektywność i dobro. Ontologiczne przesłanki życzliwości dla zwierząt
Ralph R. ACAMPORA – O cielesnym współodczuwaniu. (tłum. D. Chabrajska)
Joel MARKS – Amoral Animal Rights
Joel MARKS – Prawa zwierząt na gruncie amoralizmu (tłum. D. Chabrajska)
Maciej TROJAN, Agnieszka KACZMARCZYK, Justyna SZYMAŃSKA – Jak czytać zwierzęcy umysł? Wybrane zagadnienia psychologii porównawczej jako przykład badań nad funkcjami umysłu i intencjonalnością zachowania zwierząt
Jessica PIERCE, Marc BEKOFF – Przywrócić dziką sprawiedliwość. Co wiemy o sprawiedliwości w społecznościach zwierzęcych i dlaczego ma ona znaczenie (tłum. D. Chabrajska)
James A. SERPELL – Wyjść poza reakcję na „schemat dziecięcości”. Antropomorfizm i dobór antropomorficzny (tłum. D. Chabrajska)
Zbigniew CHOJNOWSKI – Bestiarium Romana Brandstaettera. Zwierzęta w wyobraźni poety
Wiesław BATOR – Święte – przeklęte – pozbawione duszy. O traktowaniu zwierząt w doktrynach i praktykach religii świata
Bohdan KRÓLIKOWSKI – Ułańska służba. „Grzmot” i inni
Ks. Alfred M. WIERZBICKI – Spór o ubój rytualny – kolizja racji absolutnych
Świetny zbiór tekstów filozoficznych i etycznych można znaleźć tutaj: Zbiór tekstów filozoficznych na temat praw zwierząt
Zwierzęta w Biblii
Bosak, Pius, Czesław. Wszystkie zwierzęta Biblii. Słownik — konkordancja. Wyd. Petrus, 2017
Chrostowski, Waldemar. Status zwierząt w Biblii. Forum Teologiczne 2005, 6, 7-22
Chrostowski, Waldemar. Miłość do stworzeń na kartach Biblii. Paedagogia Christiana, 2011, 2, 28
Clough, David L. All God's Creatures: Reading Genesis on Human and Non-human Animals. In: Reading Genesis After Darwin. Stephen C. Barton and David Wilkinson [eds.]. Oxford University Press, 2009, 145-162
Czaczkowska, Iga. Pomiędzy potopem a tęczą. KUL. Lublin 1998
Hołownia, Szymon. Boskie zwierzęta. Wydawnictwo Znak 2018
Jaromi, Stanisław. Boska Ziemia. Wydawnictwo Znak, 2019.
Majewski, M. Zwierzęta czyste i nieczyste w Starym Testamencie. Część I: Omówienie prawa czystości zwierząt. Część 2.
Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia Biblistów Polskich 11 (2014) 375-398.
Majewski, M. Zwierzęta czyste i nieczyste w Starym Testamencie. Porządek stworzenia jako kryterium podziału. Collectanea Theologica
89(2019) nr 2, 5-49
Najda, Andrzej Jacek.Zwierzęta domowe w nauczaniu Jezusa. Studia Ecologiae et Bioethicae, 2009, 7/2, 93-104
Steck, Ch. All God’s Animals: A Catholic Theological Framework for Animal Ethics, 2019, Georgetown University Press
Stanek-Czerny, Grażyna, Piliszewska Anna [red.] Zwierzę – człowiek –Bóg. Academia Ignatianum/WAM 2017
Wajda, Anna Maria. Metafory zwierzęce. w błogosławieństwie Jakuba (rdz 49, 1-28). Collectanea Theologica
88(2018) nr 4, 53-72
Teologia o zwierzętach
Berkman, John, Deane-Drummond, Celia. Catholic Moral Theology and the Moral Status of Non-Human Animals. Journal of Moral Theology, 2014, vol, 3, nr 2
Berkman, John. Must We Love Non-Human Animals? A Post-Laudato Si' Thomistic Perspective. New Blackfriars, 102: 322-338. https://doi.org/10.1111/nbfr.12615
Brusiło, Jerzy. Arka Noego jako teologicznomoralny archetyp zmagań człowieka z przyrodą i zmianami klimatycznymi. Teologia i Moralność, 2016, t.19, 29-46
Clough, David. On animals. Vol. I. Systematic Theology. Bloomsbury, London 2012
Clough, David. On animals. Vol. II. Theological Ethics. Bloomsbury, London 2018
Clough, David. On Thinking Theologically About Animals: A Response’, Zygon 49:3 (2014), 764-71
Clough, David. Should Christians be vegan?
Camosy, Charles. For Love of Animals: Christian Ethics, Consistent Action. Franciscan Press, 2013
Covey, Alison. With Every Living Creature that is with You: Exploring Relational Ontology and Non-Human Animals”. praca doktorska. University of Toronto
Deane-Drummond, Celia, Artinian-Kaiser, Rebecca, Clough David. Ed., Animals as Religious Subjects. London: Bloomsbury/T & T Clark, 2013
Deane Drummond, Celia. Theological Ethics Through a Multispecies Lens”. Oxford University Press, 2020
Deane-Drummond, Celia, Clough, David, ed., Creaturely Theology: On God, Humans and Other Animals, London: SCM, 2009
Czaczkowska, Iga. Pomiędzy potopem a tęczą. Ekumeniczne studium stworzenia. Wydawnictwo KUL, Lublin 1998
Grey, Carmody. Creation, Evil and Suffering. In The Oxford Handbook of Creation. OUP. 2019
Grey, Carmody. In Defence of Biodiversity: Biodiversity in Ecology and Theology. In Theology and Ecology Across the Disciplines: On Care For Our Common Home. T&T Clark, 2018
Grey, Carmody. Theology, Science and Life, 2019
Grey, Carmody. The Only Creature God Willed For Its Own Sake: Anthropocentrism in Laudato Si and Gaudium et Spes. Modern Theology, 2020, 36(4), 865-883.
Grey, Carmody. Time and Measures of Success: Interpreting and Implementing Laudato Si. New Blackfriars, 2019, 101(1091), 5-28.
Grey, Carmody. Only Theology Saves Culture: Overcoming Nature-Culture Dualism in Modernity and Postmodernity. Tijdschrift voor Theologie 2015, 55(4), 325-337.
Hiuser, Kris. Animals, Theology and the Incarnation. SCM Press 2017
Hołownia, Szymon. Boskie zwierzęta. Wydawnictwo Znak 2018
Horstman, Simone, Ruster, Thomas, Taxacher Gregor. Alles, was atmet: Eine Theologie der Tiere. Verlag Friedrich Pustet , 2018
Hryniewicz, Wacław. Chrześcijaństwo a świat przyrody. Znak. czerwiec 2008, nr 637
Hryniewicz, Wacław. Człowiek pośród stworzeń. W: Nad przepaściami wiary. Znak,2001, s. 7-26
Jan Paweł II, Encyklika Sollicitudo rei socialis, 34 (postrzeganie świata pozaludzkiego)
Johnson, Elizabeth A.: Ask the Beasts: Darwin and the God of Love. A&C Black, 2014
Jones, Deborah Jones, The School of Compassion: A Roman Catholic Theology of Animals, Gracewing, 2009
Jones, Ian. Dominion and Communion: Patristic Theology and Ethics of Humanity’s Relationship with Animal Creation” PhD diss. Fordham University, 2016
Kardas, Antoni. Krótki szkic teologii zwierząt.
Linzey, Andrew. Teologia zwierząt. WAM 2010
Moltmann J. Bóg w stworzeniu, Znak 1995
Remele, Kurt. Von Hermelinen, Menschen und Gott: christliche Tierethik. In: Edith Riether, Michael Noah Weiss (Hrsg.): Tier – Mensch – Ethik (= Schriftenreihe der Initiative Weltethos Österreich. Bd. 5). Lit, Münster, 2012, s. 169–188.
Remele, Kurt . Die Würde des Tieres ist unantastbar. Eine neue christliche Tierethik (Godność zwierzęcia jest nienaruszalna. Nowa chrześcijańska etyka zwierząt). Kevelaer: Butzon & Bercker, 2016.
Rogowski, Roman. Teoekologia. Offic. Wyd w Misji.2008
Rotzetter, Anton. Głaskane, tuczone, zabijane. Swięty Wojciech, 2012
Salij, Jacek. Gwiazdy, ludzie i zwierzęta. O godności człowieka i godności materii. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W Drodze, 2009
Smykowski, Krzysztof. Człowiek i zwierzęta. Szkice teologicznomoralne. Prace Wydziału Teologii KUL, 2020.
Smykowski, Krzysztof. Człowiek i zwierzęta towarzyszące. Refleksje teologa moralisty. Verbum Vitae 2017, 32, 445-460.
Steck, Ch. All God’s Animals: A Catholic Theological Framework for Animal Ethics, 2019, Georgetown University Press
Stanek-Czerny, Grażyna, Piliszewska Anna [red.] Zwierzę – człowiek –Bóg. Academia Ignatianum/WAM 2017
Stanek-Czerny, Grażyna, Piliszewska Anna [red.] Zwierzę – człowiek –Bóg. Academia Ignatianum/WAM 2017
Śledzianowski, J. Dehumanizacja człowieka i humanizacja zwierząt, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2014
Tillich, Paul. Teologia systematyczna (Rozdział: O Istnieniu i Chrystusie). Kęty 2005.
W 2014 roku cały numer czasopisma Journal of Moral Theology poświęcony był zwierzętom. Pełne teksty dostępne tutaj
Chrześcijańskie organizacje, portale, czasopisma poświęcone zwierzętom
Organizacje
Chrześcijanie dla Zwierząt - Polska
Animal Interfaith Alliance – Organizacja pozarządowa zrzeszająca rozmaite fundacje religijne zajmujące się prawami zwierząt. Stworzona po to aby stworzyć wspólną platformę komunikacji dla ludzi różnej religijności i wiary, aby ułatwić im działania na rzecz zwierząt. Wydaje czasopismo “Animal Spirit“.
Catholic Concern for Animals – fundacja zajmująca się prawami zwierząt w perspektywie katolickiej. Ma swoją filię w Polsce Catholic Concern for Animals – Poland . Wydaje czasopismo Arka
F.R.A Fraternité pour le respect Animal - chrześcijańska organizacja działająca na rzecz dobrostanu zwierząt we Francji
Chrétiens Unis pour la Terre - grupa chrześcijan angażujących się w ekologię, organizująca m.in kampanię "Post dla Ziemi"
St. Francis Alliance: group of Catholics committed to seeking a just and compassionate world for all creatures. Inspired by Pope Francis’s encyclical on integral ecology, Laudato Si’,
Catholic Community For Animals USA
Catholic Action for Animals
Cattolici Vegetariani - stowarzyszenie katolików wegetarian, które na rzecz odnowy życia chrześcijańskiego i szerzenia, zgodnie z zasadami doktryny katolickiej, wegetariańskiego stylu życia w poszanowaniu każdego czującego stworzeniaWięcej Info
Ogden Nash. W świecie mułów nie ma regułów. Media Rodzina 2007.
Ogden Nash, znakomity poeta amerykański w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka. Błyskotliwy, absurdalny, humor, zabawa ale i uważna obserwacja świata., także zwierząt Zbiorek 111 wierszy poety wybranych przez tłumacza.
Stanisław Barańczak. Zwierzęca zajadłość. Z zapisków zniechęconego zoologa. Wyd. A5, Poznań 1991.
Tomik poetycki, zawierający 29 zabawnych wierszy o zwierzętach opatrzonych rewelacyjnymi rysunkami Wojciecha Wołyńskiego.
Tomik skomponowany jest na zasadzie zwierzęcego alfabetu – każdej literze przysługuje jedno zwierzę (wyjątkiem jest tu litera K – uprzywilejowana aż dwoma zwierzakami, co zresztą autor skwapliwie tłumaczy), a każdemu opisanemu zwierzakowi towarzyszy genialna ilustracja, tworząca z tekstem poetyckim jedną całość, a nie będąca jedynie dodatkiem do wiersza.
Nie jesteśmy, nie będziemy sami w Królestwie Bożym
Dwa impulsy zbiegły się i stoją za tym tekstem. Jeden to tekst Michała Rycherta o Królestwie Bożym, drugi — ożywiona ostatnio nadzieja, że ruszą prace nad nową ustawą o ochronie zwierząt. Jej projekt został już złożony. Oby tym razem słowa zamieniły się w konkretne prawo. Prawo humanitarne, odpowiadające etyce i wiedzy 21 wieku. Może prace nad nim będą czasem „nawracania się”, może zmiękczą „stwardniałe serce” (Mt 13,15) tych ludzi, którzy resztę stworzenia traktują wyłącznie utylitarnie, wyłącznie służebnie lub dla swojego ziemskiego, nigdy wystarczającego, zysku?Więcej Info
Prawo do zabijania. Znak 2013, 694 (3)
Zeszyt znaku poświęcony jedzeniu mięsa. Z jedzeniem mięsa wiązała się niegdyś wina, którą pozwalał wyrazić i poniekąd zmazać rytuał. Dziś znika nam ona sprzed oczu tak jak zabijanie zwierząt, będące obecnie zaawansowanym technologicznie procesem przemysłowym. Czy mięsożerność przystoi jeszcze współczesnym ludziom? Piszą: Siemienowicz, Szyjewski, Paziński.
Zwierzę, którym jesteś. Znak 2015, 720
Pytanie o status zwierzęcia jest być może jednym z najistotniejszych, które musi sobie zadać współczesna filozofia. Okazuje się bowiem, że różnica między człowiekiem a zwierzęciem (czy szerzej: między tym, co ludzkie i nieludzkie) nie jest trwała, niepodważalna i wieczna. Wprost przeciwnie – „zwierzęcość” destabilizuje dotychczasowe rozumienie podmiotu, prowokuje przesunięcie granic humanizmu, rozbija oczywistość Homo sapiens.
Czy wyrzucone niegdyś na marginesy antropologii zwierzę nie wzbogaca międzygatunkowej wspólnoty, a tym samym człowieka? Jak szanować ludzko-nieludzką różnicę i różnorodność? Dlaczego traktowanie nieludzi na równych (z ludzkimi) prawach jest wizją utopijną? Jakim językiem mówić w imieniu tych, których języka człowiek nie potrafi zrozumieć?
Nadanie zwierzętom pozaludzkim statusu osoby stawia nas w centrum pytań o podmiotowość. Kwestię tę w najnowszym numerze miesięcznika „Znak” podejmują znakomici autorzy: Andrzej Elżanowski bada różnice między podmiotami osobowymi i nieosobowymi, Jacques Derrida zastanawia się nad coraz mniej wyraźną granicą między człowiekiem a zwierzęciem, Zbigniew Mikołejko opowiada o doświadczeniach cierpienia i śmierci, które łączą ludzi i zwierzęta w sposób niepodważalny. Wątki te dopełniają głosy Miry Marcinów na temat szalonych zwierząt i Krzysztofa Koransa o szympansach, bonobo i Homo sapiens.
O cierpieniu zwierząt. Znak 2008, 637, 6
Monograficzny zeszyt czasopisma Znak pt. „O cierpieniu zwierząt”, 2008, 637 (6). ażdy, kto czytał Dziennik Gombrowicza, zapamiętał scenę na argentyńskiej plaży, kiedy to Witoldo próbował ratować odwrócone na grzbiet żuczki. Albo opowieść z tego samego drugiego tomu Dziennika o dogorywającym psie Dusia Jankowskiego, którego trzeba było dobić. W kontekście tych historii Gombrowicz stawia tezę, że cierpienie zwierząt jest całkowicie bez-zasadne i właśnie dlatego w najwyższym stopniu przerażające. Dopowiada, że nawet chrześcijanie nie potrafią sobie z nim poradzić, bo nie obejmuje go plan zbawienia. Czy jest tak rzeczywiście? W naszym numerze chcemy skomplikować obraz chrześcijaństwa, a zarazem pokazać, że cierpienie „braci mniejszych” powinno nas najżywiej obchodzić i nie musi oznaczać stępienia wrażliwości na udrękę ludzi. O. Wacław Hryniewicz przywołuje te tradycje myśli i duchowości chrześcijaństwa, które próbowały pokazać, że „nową ziemię i nowe niebo” zaludnią także „odnowione” rośliny i zwierzęta. O. Wacław Michalczyk w duchowości św. Franciszka odkrywa najgłębszy sens ubóstwa wyrażającego się w miłości do wszystkich stworzeń. Uzupełnieniem refleksji teologów jest artykuł Janusza Tazbira przypominający krwawą historię ludzkiego podboju świata zwierząt i tekst s. Barbary Chyrowicz, która jako etyk porównuje ze sobą cierpienie ludzi i istot niższych. Praktyczne wskazówki przynoszą teksty Adama Wajraka i Michała Olszewskiego.
Spis treści:
JANUSZ TAZBIR – Ludzie przeciwko zwierzętom
WACŁAW HRYNIEWICZ OMI – Chrześcijaństwo a świat przyrody
WACŁAW MICHALCZYK OFM – Święty Franciszek z Asyżu i stworzenia
BARBARA CHYROWICZ SSpS – Cierpienie ludzi – cierpienie zwierząt
ADAM WAJRAK – Las i jego cierpiący mieszkańcy
MICHAŁ OLSZEWSKI – Kręta ścieżka mięsożercy
Zwierzęta, nasi bracia mniejsi, 1998, 7
monograficzny zeszyt czasopisma Więź, 1998, 7 (477) poświęcony zwierzętom pt. Zwierzęta, nasi bracia mniejsi.
Spis treści:
ks. Roman E. Rogowski. Zwierzęta – nasi mniejsi bracia
ks. Jan Twardowski. Nie lekceważ • Wiersz dydaktyczny
Andrzej Friszke. Zwierzęta a człowiek rozumny
Teresa Liszcz. Zwierzęta w prawie stanowionym
Adam Wajrak. Cierpienia dzikich zwierząt
Ludmiła Marjańska. Trzy strofy o wielbłądach
Cezary Gawryś. Proboszcz, ludzie i zwierzęta
Dwóch włóczęgów, dwóch przyjaciół
Julia Hartwig. Kot Maurycy
Andrzej Friszke. Muszka, Maks i Sonia
Agnieszka Magdziak-Miszewska. Nasze psy
Piotr Matywiecki. 94 *** (Jeszcze milczenie Boże...)
ks. Henryk Paprocki. Czy tylko człowiek będzie zbawiony?
Mikołaj Dubinin OFMConv. Święty Franciszek i jego brat Słońce
Cezary Żechowski. Wiersze
Marek Melnyk. Krótki przewodnik po domu i zagrodzie Ottona Rohde (2)
Piotr Wojciechowski. Jeden świat, jeden mózg; Metalogika metafizyki
Zofia Romanowiczowa. Trybulacje Proboszcza P.
Zwierzenia zwierząt. 2019, 3
Monograficzny zeszyt czasopisma “Tygodnik Powszechny” pt. Zwierzenia zwierząt. 2019, wydanie specjalne nr. 3 (11).
stworzenia w najlepszych tekstach. Tokarczuk, Stasiuk, Hołownia, de Waal, Robiński, Łubieński, Zajączkowska: 172 strony znakomitych Autorek i Autorów o zwierzętach - i relacjach ludzi ze zwierzętami.